Resam Adîl Bazencîr, Huner bi pêroyî mihalîf o.

Roportaj: Seyîdxan Kurij

Resam Adîl Bazencîr Çolîg di ameyo dinya. Yi mektebo verîn, yê orte û mektebî mamostatî Çolîg di wend. 1974 Adîl Bazencîr Fakulteyî Perwerde yê Gazî qedna û Zaningehî Anadolu di lîsansî xwi kerd temûm. Yi zaf  bajar û qezayan di mektebanî dewlet û yê hususî di mamostatîyê hunerî kerd. Nika zi wi Mersîn di karê xwi yê hunerî rûmneno.

Seyîdxan Kurij: Ti çi wext û senî dest bi viraştişî resiman kerd?

Adîl Bazencîr: Wexto ki mi dest bi wendişî mektebî kerd, sey zafê ûmbazûnî xwi mi zi tirkî nizûnayêni. Mexlîmûn ders dayêni, la mi qalkerdişî yin ra tiway fûm nikerdêni. No rid ra mi pelûnî defterûnî xwi di resim çîz-vîz kerdêni. Cuwa pey mi dîy ki inî  çîz–vîzûn ra çîyî rind vecîyayî werte. Ûmbazî mi zi inî resimûn mi qayîl bînî. Bacê mereqî mino resimviraştiş hêna bi zaf. No rid ra mi zaningeh di qisimî resimî tercîh kerd û qisimî hunerî wend.

Seyîdxan Kurij: Cemaat ma di resimviraştiş zaf edet nêbi, her wendoxî waştêni muhendîs bo, doktor bo, çi tu motîve kerd ke ti resiman virazî?

Adîl Bazencîr: Cemaatî ma di tercîhî qicûn hêna zaf dadî- babî yin tespît kenî. Cemaatûnî bindest û tepîya mendayûn di sebebî tercîhûn sosyal–ekonomîk o. Yew zi cemaatûnî mihafazakaran di verba hunerî yew redkerdiş esto. No rid ra hêna zaf doktorey, muhendîsey, mexlimey yena tercîh kerdiş, çunke inî gûrûn qezencî yin esto, însanî eşkenî pê pere qezenc bikerî û xwiserîyê xwi yê hetî ekonomîk bigirî destî xwi. Welatî ma di halî hunerî û hunermendûnî cîya yo, wexto ki tu waşt hunermend bîy, ti rîsk genî. Mi resim viraştiş ra zaf hes kerdên. Wexto ki mi qisimî resim qedna, mi sey mexlimî resim dest bi kar kerd. Nê sebebûn ra ez resim virazena.

Seyîdxan Kurij: Ti senî resiman virazenî? Yanî malzemeyî tu çiko? Ti eşkenî merhaleyanî resamê xwi sero ma agahdar bikî? Yanî kam merhaleyan ra vîyartî? Tu verî senî resim viraştenî? Nika senî resiman virazênî?

Adîl Bazencîr: Ez hêna zaf vîr ra xebatûn virazena. Temayî resimûnî mi duarmareyo ki ma tede ciwîyenî yî, hedîseyî ki ma ciwîyayî yî û bîyayeyî sosyal û sîyasal î. Hunermend wexto ki çî ard meydûn, eşkeno xwi verd bero. Hunermendî verî duarmareyî xwi yo nizdî di, bacê welato ki tede ciwîyenî di û cuwa pey çapî dinya di yanî bi yew vînayeyo evrenî xwi nîşûn dûnî. Îta di ez wazena vacî ki gereka hunermend hem mintiqayî, hem netewî, hem zi evrenî bo. Ez zi xebitîyena ki ina rota di yo rîye ra şîyerî.

Seyîdxan Kurij: Kurdan di yew tradîtsîyonû (gelenek) resim esto? Yew hunermendo kurdo hemdem eşkeno çimeyanî tarîxî yê kurdan ra îstîfade biko û înan sero hunerî xo verd bero?

Adîl Bazencîr: Semedo ki hunermend bieşko xwi îfade biko, bireso yew serkotişo netewî û evrenî, qîmetûnî xwi yê otantîk bero biresno warî evrenî, gereka o cemaat ki wi tede ciwîyeno, o cemaat azad û serbest bo. Taye faktorî ki yo cemaat di tradîtsîyonî hunerî ûnî meydûn estî. Inî faktorî bawerîyeya dînî ya, halî perwerdeyî û aborîyê cemaat a.

Kurd yo mileta qadîm a. Kurdûn zi destanê Gilgamiş ra nat sey Kawa yo Asinkar, Mem û Zîn, Sîyebend û Xecê destanî înan û sey Feqîyê Teyran, Evdalê Zeynikê şaîr û dengbejî yin estî. Inî qîmetî kurdûn yê utopîk î. Yo hunermendo hemdem eşkeno inî qîmetûnî utopîk ra û cografyaya kurdan ya gird ra xwi wîye biko.

Seyîdxan Kurij:Huner semedê xwiîfadekerdişî ya yo hacet o, gelo hunerî resîm semedê xwi îfadekerdiş a hol yo hacet hesibyeno?

Adîl Bazencîr: Vero ki nuşte îcad bo,însanan çîyî tebîet bi resimûn ardênî zûn, inî resim bacê bîyî sembol û îna zûnî nuştiş ame meydûn. Cîya cîya cografyayî dinya di cîya cîya cematûn alafabeyî xwi îcad kerdî û zûnî xwi yê nuştiş ard meydûn. Na pêvajo tarîxî medenîyetûn di, verdşîyayişî cemaat di zaf muhîm yo ca girot. Cuwa pey qisimûnî resim, heykel, tîyatro û muzîk di zi verdşîyayişî muhîm bîy û heta ruejî ma amey: Îna yo vînayeyî hunerîyo hemdem vecîya werte. Hettûn dinya bibo teknolojî verd şîyero, hunerî di meyilî estetîk cîya cîya vecî vernîyê ma.

Seyîdxan Kurij: Zafê resaman mitolojî ya zaf alaqadar î, benatey mîtolojî û resim di çi alaqa esta?

Adîl Bazencîr: Mîtolojî, bîyayişî û mehnayî mîtûn sero xebityeno. Sonikî şarî bi yo şeklo tradîtsîyon bi tesîrî hezo heyalî şekil bedilnenî û yo vatişî yino alegorîk esto. Inî sonikî hafizay cemaat di ca genî. Hunermendî bi şoxilnayişî temayûnî mîtolojîk yê cemaat xwi, bi  hetî vînayiş û eşnawitiş a estetîzekerdişî yin, yo hafizaya cemaatkî vecenî werte. Zûnardişî mîtolojî di zûno tor tesîrin zûnî hunerî yo, no rid ra hunermendî zaf ray sarê dûnî inay ri.

Seyîdxan Kurij:Zafê hunermendî kurd bêalaqayê ra gere kenî, gelo kurdî çiqas alaqa myecnenî hunerî resimî? Ti eşkenî no derheq di se vacî?

Adîl Bazencîr: Fûmkerdişî hunerî û hunermendî sevîyeyî fûmkerdişî estetîk yê cemaat a giredaye yo. Yo cemaat hetî sosyal–ekonomîk a, hetî perwerdebîyayiş a çiqas verd şîyero, fûmkerdişî yi yê hunerî ehend zyêd beno û hunerîya alaqayî yi bena zaf. Ez semedo ki bieşkî xwi cemaatî xwi di bidî sinasnayiş, hewl dûna ki hêna zaf eseranî xwi biresnî yin.

Cemaatî kurdan bi pêroyî biney mihafazakar o. Tayê qisimî hunerî (resim, heykel) sey gune yenî hesibnayiş. Ini rid ra  kurd inî hunerûn ra dur vindenî. Cemaat ma di çend kes estî ki eseranî hunerî kenî koleksîyon? Çend hunerheskerdoxî ma estî? Sponsorî hunermendan estî? Kam îdareyo mehallî yê kurdan, yo komxebatê hunermendûn organîze kerda? Ez no het ra ûnîyena alaqayê cemmat ma û hunermendûnî kurd ra.

Seyîdxan Kurij:Ti Tirkîye di her wext sergîyan akenî, sey yew kurd çi problemî tu estî?

Adîl Bazencîr: Zûnî hunerî evrenî yo. Yo cemaat di semedî inî zûna tehemul çînye bo, o cemmat di merdim nişkeno behsê demokrasî û heqî merdimûn bikero. Wexto ki ma pê kamîye xwi ya vecîyenî werte, kêm bo zi ma biney diskrîmîne benî.

 

Seyîdxan Kurij:Ti xercî resim yewna warî huner di tiway kenî?

Adîl Bazencîr: Ez biney muzîk di meşgul beno, biney saz cînena.

Seyîdxan Kurij: Ti eşkenî alaqayê benatey polîtîka û hunerî sero fîkîrî xwi vaci, vînayê hunermendî yê polîtîk hunerî yi sero çiqas tesîr keno?

Adîl Bazencîr: Yo karî hunerî zi iniyo ki persûnî cemaat sero vindero, inî persûn bîyaro zûn. Huner bi pêroyî mihalîf o. Dinya ra ûnîyayişî hunermendî, vînayê sîyasî yê hunermendî no cîhet di hunerî yî sero zi tesîr keno.

Not: No roportaj kovarê “VATE” hûmarê 43. ameyo neşirkerdiş.