Sadrettîn Buxda
Ez nuşteyê xo bi nameyê Allahî dest pêkena.
Aşma Remezanî, qey muslumanan qedir qîymetê ey xeylêk zêde yo. Qey ke Allahu Teala na aşme de rojeyî serê ma yê ehlê îmanî farz kerd. Hem Allah Teala na aşme de Qur’an erşawit rayîrê erdî ke na dinya de heme muslumanan rê bibo rayberê heyatî û axîretî de zî bibo sebebê xelasîya însanan. Û hem Allahu Teala na aşme de şewa qedîrî mulumanan rê îhsan kerd. Îbadeto ke na şewe de yeno kerdiş xeyra ey zêdeyê xeyra hezar aşman a. Allahu Teala sureyê Qedîrî de vano. “Ti zanî şewa qedîrî çi ya. Şewa qedîrî hezar aşman ra xerîyer a.” Resulullah (saw) vato: “Kam şewa qedîrî rê bawerî bîyaro û bi îxlas a a şewe bi îbadet bivîyern ra gunehê eyo vîyerte û ameyeyî (Allahu Teala) ef ken.” Ma no qeyde yew aşma mubarek vîyarna ra. Înşallah Allahu Teala, rojeyê pêro muslumanan qebul kerd.
Roşan: Roja keyf o, roja heskerdişî yo, roja destgirewtişî yo. Nê pêro bi fazîletê Allahî benî. Allahu Teala vano: “Vaj (Ya Muhammed) ancax bi lutuf û rehmetê Allahî bi înan a keyf bikerîn, o çîyo ke eyin dayo arê ey xeyrîyer o.”
Di tarîxî de, rîyê erdî de çend milet estê zereyê serrî de muheqqeq yew roja roşanê eyin esto. Di serrê diyînê hîcretî de Resulullah qey muslumanan serre de di roşanî tayîn kerdo: Yew roşanê Remezanî, o bîn roşanê qurbanan o. Rîvayet bîyo Resulullah (saw) qey muslumanan wexta ke ameyo Medîna di roşanê ehlê Medîna bîbî. Ê rojan de keyf kerdênî. Persa, va nê her di rojî çita yî? Eyin vat werê cahîlîye de nê rojan de kay kerdênî. Resulullah (saw) va Allahu Teala herindê nê her di rojanî de di rojî hîna xeyr dayo şima (ê her di rojî) roşanê fitirî û roşanê qurbanan.”
Roşanê Remezanî, roşanê muslumanan ra ayê diyîn ra yew o. Badê ke roje qedîya yewê aşma şevvalî de dest pêken û hîrê rojî dewan keno. Qey ke na aşme de zekatê fitirî dîyeno, tayin no noşanî ra vato roşanê fitirî. Tarîx de no roşan serra diyînê hîcretî de dest pêkerdo.
Roşanê muslumanan hem cîhetê ci yo manewî hem cîhetê îctîmaî est o. Cîhetê manewî ma eşkenî vaje ke badê ke muslumanan yew aşme roje girewt, heva û nefsê xo teriknayî qey neyî ra şukur rabê xo kenî ke Allahu Teala eyin îbadetî de serfiraz(muweffaq) kerdo. Emrê Allahî ardî ca û îsyanê emrê Allahî nêkerdo. Eyin badê rojeyî ra yewendes aşmî nîmetanê Allahu Teala ra wenî û şimenî , pê cuyenî û keyf kenî. Qey neyî ra keyf beno weş.
Roşanê muslumanan de cîhetê îctîmaî zî ma eşkenî vaje ke mumînî na roje de yenî yew ca, verard şinî yewbînan a. Dişmenatî dîyena wer a, xusumet yeno teriknayîş, yewbînan ef kenî, helalî yewbînan ra wazenî, alaqayê biratî newe ra dusnenî pira. Nê di roşanan de yewnîban rê benî destegîr, xeyr û tesedduq kenî vila. Îbnî Mesud (ra) ra rîvayet bîyo, Îbnî Mesud vato: “Ez bi Resulullah(saw) şahîdî dana, ey nimaj verê xutbeyî de kerd. Ca tepîya ey xutbe wend. Resulullah (saw) fikîrîya ke veng nêşîyo cinîyan û ame cayê eyin. O eyin rê nasîhat kerd eyin rê emir kerd ke sedeqa bidî. Bîlal gilîşê xo akerd qey dayîşî îşaret kerdênî. Cinîyan engiştaneyanê xo, helqeyanê xo çîyanê xo yê biqîymetî eştênî gilîşê ey ser. Yew merdim sahabî ra perseno vano: “Nê çîyî ke cinîyan dayî zekatê roja roşanî bî?” Sahabî no qeyde cewab da: “Nê, o çîyo ke eyin dayî yew sedeqa bî. Cinîyan engiştaneyê xo dayênî.” No hadîs ser Ebu Saîd El-Hudrî (ra) vano: “Roja roşanî tewr zêde cinîyan sedeqa dayênî.” Ma nê ra fehm kenî roja roşanî de muslumano ke malê xo esto sunneto ke o sedeqa bido û feqîran rê destegîrî bo. Di roşanê remezanî de zekatê fitirî ma ser a bîyo farz. No zekatî gereke ma bidi feqîranî û gereke ma zerê yetiman weş ker û ma eyin tena meverd. Roşanan de gereke ma şo qey nêweşan, kokiman(îxtîyaran), feqîran û ma înan pers biker.
Adabê roşanê remazanî:
1- Tekbîrê roja roşanî: Wexta ke roşan bellî bi, tekbîr dest pêkenî. Wextê nimajê roşanî qedîya tekbîr qedîyenî. Allahu Teala vano: “ Qey ke (Allah) rayîro rast bimojno şima, şima Allahî tazîm bikerîn û şukur bikerîn.” Sureyê Baqarayî, ayet 185.
2- Qey nimajê roşanî xusul biker(Merdim xo bişuwo). Kincanê xo yê neweyan û pakan xo ra do.
3- Merdim hema keye ra nêvejîyo verê nimajî merdim yew çî biwero.
4- Wexta ke merdim şi nimaj, tekbîran bi vengo berz bîyaro.
5- Cinî û qijî sunnet o ke şorî nimajê roşanî.
6- Di rekat nimajê roşanî yeno kerdiş, badê ey ra xutbe yeno wendiş.
7- Wexta ke şi nimaj cadeyo ke ti ra şîyo bibedilno, yewna cade ra bîyero.
8- Merdim peyatî şoro nimajî, sunnet o.
Allahu Teala zaf roşanan ma rê nasîb bikero û heskerdişê veşîyê însanî bierzo zereyê ma. Hem dinya de hem axîretî de ma serfîraz bikero, rayîrê rastî bimojno ma. Roşanê şima mubarekibo.